Dia de los Muertos

XXXVII 85, Día de los Muertos, Oaxaca, Mexico, 2017, Jimmy Nelson

Het symbool van Dia de los Muertos, het doodshoofd, is afgeleid van een tekening
van Jose Guadelupe Posada, geïnspireerd op de Azteekse godin van de doden.
‘La Catrina’ is een belangrijk symbool binnen de Mexicaanse cultuur en belichaamt de dood.
Ze wordt afgebeeld als een doodshoofd met een hoed met bloemen
en vele variaties op deze afbeelding komen voorbij gedurende de vieringen.
Zij helpt mensen hun verloren geliefden te eren en het leven te vieren.

Allerheiligen en Allerzielen versus Dia de los Muertos

Lachende skeletten, kleurrijke schedels van suiker, begraafplaatsen badend in kaarslicht en overal prachtige goudsbloemen.
Op 1 en 2 november, bij ons bekend als Allerheiligen en Allerzielen vieren ze in Mexico Dia de los Muertos, de Dag van de Doden. Tijdens dit kleurrijke en uitbundige feest worden offers gebracht, er wordt gezongen en gedanst en overleden dierbaren worden herdacht. Dia de los Muertos, de dood en overleden dierbaren spelen een belangrijke rol binnen families en daarom wordt deze deze nationale feestdag dan ook groots gevierd. 

Allereerst, wat houden Allerheiligen en Allerzielen in onze cultuur in en hoe vieren wij dit? Allerheiligen is een christelijke feestdag die jaarlijks gevierd wordt op 1 november. Op deze dag worden alle heiligen van de rooms-katholieke kerk gezamenlijk vereerd en herdacht. Vervolgens, de dag erna, 2 november is volgens de christelijke traditie Allerzielen, de dag waarop alle overledenen herdacht worden. Als gevolg van de ontkerkelijking zijn deze dagen bij ons minder populair geworden. Al worden er op veel begraafplaatsen die dagen lezingen gehouden en herdenkingen georganiseerd, zoals de Lichtjesavond op Herdenkingspark Westgaarde.

Mexico

Vervolgens Mexico, Dia de los Muertos…
Twee dagen volledig in het teken van de dood, herdenken en het leven vieren. Op 31 oktober begint het al met een grote parade, mensen gaan verkleed als skeletten uitbundig de straten op.

In de nacht van 1 op 2 november wordt door veel Mexicanen overnacht op het kerkhof. De dood is overal, men omarmt de dood en men viert het leven.

De gewoonte Dia de los Muertos stamt uit de tijd van de Azteken en is eeuwenoud. De komst van de katholieke kerk heeft voor aanpassingen gezorgd, maar de filosofie van Dia de los Muertos is gelijk gebleven. Meer een viering van het leven van de overleden dierbaren dan een herdenkingsdag om te treuren om hun dood.

Men gelooft dat deze dagen de zielen van overledenen de aarde en hun achtergebleven geliefden bezoeken. Op 1 november de zielen van de overleden kinderen, de angelitos, en vervolgens op 2 november de zielen van de overleden volwassenen.

Rituelen

Om hen te ontvangen maken families altaartjes, ofrendas, in huis met hierop foto’s van de overleden dierbaren en offers voor de zielen, waaronder schedels van suiker en pan de muerto (dodenbrood). Daarnaast plaatsen nabestanden kaarsen op de kerkhoven en bloemen rond de graven. Deze voorwerpen moeten de zielen van de doden helpen om hun weg terug te vinden naar hun families.
Op het moment dat de foto van de overledene niet meer op de ofrenda wordt geplaatst, wordt de persoon in kwestie vergeten. Dit betekent dat zijn of haar ziel de overstap vanuit het hiernamaals naar de aarde niet langer zal kunnen maken. 

Families komen samen, eten de schedels van suiker en bakken dodenbrood, waarvan de bovenkant op botten lijkt. Er wordt niet getreurd om de dood van een geliefde, maar zijn of haar leven wordt gevierd en geëerd. 
Op ons komt de gehele traditie, met afbeeldingen van skeletten en overnachten op het kerkhof misschien wat luguber over. Maar voor de Mexicanen is het een mooie en liefdevolle manier om stil te staan bij gestorven geliefden. De dood danst daar door de straten, waar wij hier in Nederland de dood liever wegstoppen.

Aanrader om meer inzicht te krijgen in de gebruiken rondom Dia de los Muertos; de Pixar film Coco is hartverwarmend. Zet gerust de tissues vast klaar.  

Voor een inwoner van New York, Parijs of Londen is ‘dood’ 
het woord dat nooit wordt uitgesproken, omdat het de lippen brandt. 
De Mexicaan daarentegen staat op goede voet met haar, neemt haar 
beet, haalt haar aan, slaapt met haar, viert haar; het is één van zijn
favoriete speeltjes en zijn langdurigste liefde.

Octavio Paz